بانکداری-باز-چیست-بانگداری-باز-به-زبان-ساده

بانکداری باز چیست ؟ openbanking یا بانکداری باز به زبان ساده

در این مطلب به تعریف بانکداری باز به زبان ساده یا تعریف OpenBanking می پردازیم و در پی پاسخ به سوال بانکداری باز چیست خواهیم بود. به همین منظور علاوه بر معرفی بانکداری باز به تاریخچه بانکداری باز در ایران و جهان، خدمات و سرویس های بانکداری باز، مزایای بانکداری باز و معایب آن و همچنین چگونگی عملکرد بانکداری باز می پردازیم. در این مقاله با مجله بانکداری باز بانک تجارت همراه ما باشید.

فهرست مطالب

بانکداری باز (open banking) چیست؟

بانکداری باز امکان شبکه‌سازی حساب‌ها و داده‌ها را در بین مؤسسات برای استفاده مصرف‌کنندگان، مؤسسات مالی و ارائه‌دهندگان خدمات شخص ثالث فراهم می‌کند. امروزه بانکداری باز در حال تبدیل شدن به یکی از منابع اصلی زمینه‌ساز رویکردهای نوآورانه است که تغییر شکل صنعت بانکداری و تحول آن را در پی خواهد داشت. بانکداری باز بانک تجارت نیز در راستای تقویت و بهبود زیرساخت‌های ارائه خدمات بانکداری باز در ایران توسط شرکت سیمرغ تجارت راه‌اندازی شده‌ست. بانکداری باز بانک تجارت ازجمله پیشگامان این حوزه نوظهور ارائه خدمات بانکداری در ایران بشمار می‌رود.

بانکداری باز به مجموعه فرآیندهایی گفته میشود که از طریق آنها، بانک‌ها امکان دسترسی و کنترل اطلاعات مالی و حسابهای بانکی مشتریان خود را بواسطه برنامه‌های کاربردی فراهم می‌کنند. در واقع بانکداری باز یک رویه بانکی است که بوسیله رابطهای برنامه نویسی کاربردی (API)، امکان دسترسی به تراکنش‌ها و سایر داده‌های مالی مصرف کنندگان بانک‌ها و مؤسسات مالی غیربانکی در اختیار ارائه دهندگان خدمات مالی شخص ثالث (TPP) قرار داده می‌شود.

تاریخچه بانکداری باز در جهان و ایران

در این بخش به بررسی تاریخچه بانکداری باز در جهان و همچنین تاریخچه بانکداری باز در ایران پرداخته ایم.

تاریخچه بانکداری باز در جهان

بانکداری باز یکی از مهم ترین روندهای تاثیرگذار است که صنعت مالی جهانی را تحت تأثیر قرار داده است. برای داشتن تصویری کامل از این مفهوم نسبتا نوپا در بانکداری جهان پیش از هرچیز نگاهی می‌اندازیم به مهمترین اتفاقاتی که به شکل‌گیری بانکداری باز منجر شدند.

تاریخچه-بانکداری-باز-در-جهان

سال1980 – تراکنش مالی غیرحضوری

تولد بانک داری باز به آزمایشی که توسط اداره پست فدرال آلمان انجام شد، بازمیگردد. این آزمایش با استفاده از پنج کامپیوتر انجام گرفت و از 2000 نفر دعوت شد تا در طرح آزمایشی بانکداری آنلاین شرکت کنند. این تجربه نشان داد که کاربران می‌توانند تراکنش‌های بانکی را از خانه‌های خود و از طریق تلویزیون‌های خود با استفاده از کدهای انتقال خاص انجام دهند. بدنبال آلمان در بریتانیا، تجربیاتی ازین دست انجام یافت.

سال 1998 – خدمات معاملات مالی

در طول‌ سالهای 1998 تا 2002 میلادی، کارشناسان بانکی در کشور آلمان یک رابط کامپیوتری بانکداری خانگی (HBCI) را توسعه دادند که امکان ایجاد پروتکل های امنیتی، پیام ها و انتقال مالی را فراهم کرد و در نهایت در سال 2002، رابط کامپیوتری بانکداری خانگی (HBCI) با خدمات تراکنش های مالی جایگزین شد که این امر منجر به برقراری یک سیستم امنیتی بانکی و اختراع کدهای PIN شد.

سال 2004 – جمع‌آوری داده‌ها از صفحه نمایش (screen scraping)

اولین جمع‌آوری داده از صفحه نمایش و استفاده از آنها صورت گرفت و به مشتریان بانک توانایی داد تا به ارائه دهندگان خدمات اجازه دسترسی به اطلاعات بانکی خود را بدهند. بدین ترتیب ارائه دهندگان خدمات (اشخاص ثالث) توانستند با ورود به حساب‌های بانکی و انجام تراکنش، خدمات پرداخت مالی مشتریان بانک را انجام بدهند.

سال 2007 – دستورالعمل خدمات پرداخت اتحادیه اروپا

یکی از مهمترین اتفاقات در شکل گیری فرآیندهای بانکداری باز، اجرایی شدن اولین دستورالعمل خدمات پرداخت (payment system directive) در اتحادیه اروپا است. هدف ازین دستوالعمل برانگیختن فضای رقابتی در صنعت مالی، افزایش کیفیت خدمات ارائه شده و محافظت از اطلاعات مالی کاربران بود. این امر منجر به ظهور ساختاری جدید شد، خدمات پرداخت که دارای مقررات جدیدی بود و موسسات غیربانکی را قادر به انجام معاملات و ارزش‌آفرینی در این بخش از ارائه خدمات مالی می‌کرد.

دومین دستورالعمل پرداخت (PSD2) در اتحادیه اروپا در سال 2015 در ادامه تکمیل زنجیره اتفاقات شکل دهنده به صنعت بانک داری باز، مورد تصویب قرار گرفت که مفاهیمی جدیدی را در ساز و کار قانونمند کردن و حفاظت از امنیت مالی کاربران تعریف کرد. با وجود اینکه ساز و کار جهانی و یکپارچه‌ای در این زمینه وجود ندارد و تقریبا در کشورهای مختلف از دایره واژگان متفاوتی بعنوان اصلاحات بانکداری باز بهره گرفته میشود ولی میتوان مضامین و تعاریف دومین دستورالعمل پرداخت اروپا را بطور کلی ارکان اصلی ساختاریابی بانکداری باز دانست. مهمترین آنها شامل موارد زیر میشوند:

سرویس شروع پرداخت (PIS) – سرویسی شامل شروع دستور پرداخت به درخواست کاربر است که سرویس پرداخت را در رابطه با حساب پرداختی که نزد ارائه‌دهنده خدمات پرداخت نگهداری می‌شود آغاز میکند.

خدمات اطلاعات حساب (AIS) – یک سرویس آنلاین شامل ارائه اطلاعات تلفیقی یک حساب مالی درخواست کننده خدمات پرداخت به یک ارائه کننده خدمات پرداخت است.

تأیید اعتبار منابع مالی (COF) – خدماتی برای تأیید در دسترس بودن مبلغ مورد انتظار در حساب پرداخت کننده برای انجام تراکنش پرداخت است.

احراز هویت مشتری (SCA) – احراز هویت مبتنی بر تایید حداقل دو مشخصه از سه عامل موید هویت یک کاربر. این عوامل شامل دانستن چیزی که فقط کاربر می داند، مالکیت چیزی که فقط کاربر دارد و ویژگی های مشتری میشود. احراز هویت به گونه‌ای طراحی شده است که از محرمانه بودن اعتبارنامه‌ها محافظت می‌کند.

تاریخچه بانکداری باز در ایران

تاریخچه بانکداری باز در شکل زیر نمایش داده شده است.

تاریخچه-بانکداری-باز-در-ایران

ارائه سرویس های بانکداری باز

ارائه دهندگان خدمات بانکداری باز (TPP, Third Party Provider) یا ارائه دهندگان سرویس های بانکداری باز میتواند به اشخاص ثالث نیز ترجمه شود به شرکت‌ها، موسسات، سامانه‌های مجازی اطلاق میشود که بانک یا موسسه مالی نیستند ولی در فرآیندهای بانکداری باز در ارتباط با بانک، شبکه مالی و کاربران قرارگرفته و خدمات بانکداری باز را ارائه میدهند. شخص ثالث در فرآیندهای بانکداری باز به نوبه خود بر اساس نوع ارائه خدمات به سه گونه تقسیم میشود:

  • ارائه دهنده خدمات شروع پرداخت (PISP)
  • ارائه دهنده خدمات اطلاعات حساب (AISP)
  • ارائه دهنده خدمات صادرکننده ابزار پرداخت (PIISP)

اشخاص ثالث بوسیله سرویس حساب ارائه دهندگان خدمات پرداخت (ASPSP) با یک رابط برنامه نویسی اختصاصی (API) قادر خواهند بود تا خدمات شروع پرداخت (PIS)، دسترسی به اطلاعات حساب (AIS) و تأیید در دسترس بودن وجوه (CAF) را فراهم کنند.

open-api-بانکداری-باز

رابط برنامه‌نویسی کاربردی یا API (Application Programming Interface)

امروزه بانکداری باز فضای معاملات جهانی را در خرده فروشی متحول کرده است. APIهای نوآورانه منجر به تسهیل روابط بین بانک‌ها، فروشندگان و مشتریان شده‌اند؛ چراکه دسترسی به اطلاعات و تراکنش‌های مالی از انحصار بانک‌ها خارج و فرصتی جدید برای ظهور راهکارهای خلاقانه در تبادلات مالی توسط ارائه کنندگان خدمات گوناگون و نهادهای غیربانکی ایجاد شده است. بانکداری باز همچنین دارای ظرفیت ارتقای امنیت مالی کاربران و جلوگیری از حملات سایبری و کاهش کلاهبرداری مالی است که منجر به یک سیستم پرداخت مالی کارآمد می‌شود.

بانکداری باز چگونه عمل میکند ؟

در پاسخ به سوال بانکداری باز چگونه عمل می‌کند می توان به بخش های اصلی بانکداری باز اشاره کرد. در بانکداری باز بانک‌ها به ارائه‌دهندگان خدمات شخص ثالث (TPP) همچون استارت‌آپ‌های فناوری و فروشندگان خدمات مالی آنلاین، اپلیکیشن‌های خرید اینترنتی و غیره، اجازه دسترسی و کنترل داده‌های شخصی و مالی مشتریان را می‌دهند. این مجوز دسترسی ابتدا باید با رضایت مشتریان همراه باشد -مانند علامت زدن کادری در صفحه شرایط خدمات در یک برنامه آنلاین- سپس بانک از طریق بستری که برای این منظور تهیه شده اجازه چنین دسترسی را به اشخاص ثالث میدهد. APIهای ارائه‌دهندگان شخص ثالث می‌توانند از داده‌های مشترک مشتری (و داده‌های مربوط به طرف‌های مالی مشتری) استفاده کنند. موارد استفاده ممکن است شامل مقایسه حساب‌ها و تاریخچه تراکنش‌های مشتری با طیف وسیعی از گزینه‌های خدمات مالی، جمع‌آوری داده‌ها در بین مؤسسات مالی و مشتریان برای ایجاد پروفایل‌های بازاریابی، یا ایجاد تراکنش‌های جدید و تغییرات حساب از طرف مشتری باشد.

بانکداری-باز-چگونه-عمل-می-کند-؟

دو دسته اصلی ارائه دهندگان شخص ثالث در بانکداری باز شامل:

  • ارائه دهندگان خدمات اطلاعات حساب (AISP) 
  • ارائه دهندگان خدمات شروع پرداخت (PISP)

در حالی که AISP ها مجاز به دسترسی و جمع آوری اطلاعات حساب مشتریان هستند، PISP ها می توانند پرداخت ها را از حساب های بانکی تعیین شده خود آغاز کنند.

خدمات اطلاعات حساب احتمالاً رایج ترین استفاده از پیشرفت های بانک داری باز در حال حاضر  است. AISPها توسعه برنامه‌ها و پلتفرم‌هایی را تسهیل می‌کنند که کسب‌ و کارها را قادر می‌سازد تا به داده‌های مالی مشتریان خود دسترسی داشته باشند و تجربیات کاربری بهتری را ارائه دهند.

در حالی که برخی از AISP ها، PISP هم هستند، بسیاری از ارائه دهندگان در یک نوع ارائه خدمات تخصص دارند. AISPها اغلب خود را دارای اختیار «فقط خواندنی» برای حساب‌ها می‌دانند، در حالی که PISPها دسترسی «خواندنی» را ارائه می‌دهند. استارت‌آپ‌های فناوری مالی مدرن اغلب از بانکداری باز برای استفاده از داده‌های بانک‌ها برای ارائه خدمات خود استفاده می‌کنند. نرم افزارهای حسابداری، برنامه های ردیابی هزینه ها، برنامه های بودجه چند نمونه از این موارد هستند.

در اصل، TPPها صرفاً از اطلاعات حساب‌های موجود در حساب‌های بانکی فعلی شما برای ارائه اطلاعات بیشتر یا راه‌اندازی تراکنش‌ها با استفاده از بانکداری باز استفاده می‌کنند.

مزایای بانکداری باز

مزایای بانکداری باز طیف گسترده ای از خدمات مالی و بانکی را شامل می‌شود. بانکداری باز نیروی محرکه نوآوری در صنعت بانکداری است. بانکداری باز با تکیه بر شبکه‌ها به جای تمرکز وانحصار، می تواند به مشتریان خدمات مالی کمک کند تا داده های مالی خود را به طور ایمن با سایر موسسات مالی به اشتراک بگذارند. به عنوان مثال، APIهای بانکداری باز می توانند فرآیند گاه دشوار تغییر استفاده از سرویس حساب جاری یک بانک به بانک دیگر را تسهیل کنند. API همچنین می‌تواند به داده‌های تراکنش‌های مصرف‌کنندگان نگاه کند تا بهترین محصولات و خدمات مالی را برای آنها شناسایی کند، مانند یک حساب پس‌انداز جدید که نرخ بهره بالاتری نسبت به حساب پس‌انداز فعلی دریافت می‌کند یا یک کارت اعتباری متفاوت با نرخ بهره پایین‌تر.

از طریق استفاده از حساب های شبکه ای، بانکداری باز می تواند به وام دهندگان کمک کند تا تصویر دقیق تری از وضعیت مالی و سطح ریسک مصرف کننده داشته باشند تا شرایط وام سودآورتری را ارائه دهند. همچنین می تواند به مصرف کنندگان کمک کند تا قبل از پرداخت بدهی، تصویر دقیق تری از امور مالی خود داشته باشند. یک برنامه بانکی باز برای مشتریانی که می‌خواهند خانه بخرند، می‌تواند به‌طور خودکار آنچه را که مشتریان می‌توانند بر اساس تمام اطلاعات موجود در حساب‌هایشان بخرند محاسبه کند، که این مورد شاید تصویر قابل‌ اعتمادتری نسبت به دستورالعمل‌های وام‌های رهنی در حال حاضر ارائه دهد. برنامه دیگری ممکن است به مشتریان کم بینا کمک کند تا از طریق دستورات صوتی، وضعیت مالی خود را بهتر درک کنند.

مزایای-بانکداری-باز

اپن بنکینگ همچنین می تواند به کسب و کارهای کوچک کمک کند تا از طریق حسابداری آنلاین در زمان خود صرفه جویی کنند و به شرکت های کشف سوء استفاده مالی کمک کند تا حساب های مشتریان را بهتر نظارت کنند و مشکلات را زودتر شناسایی کنند.

بانک داری باز، بانک‌های بزرگ را مجبور می‌کند تا با بانک‌های کوچک‌تر و جدیدتر در فضایی رقابتی‌تر قرار بگیرند، که در حالت ایده‌آل منجر به کاهش هزینه‌ها، فناوری بهتر و خدمات بهتر به مشتریان می‌شود. با این حال، بانک ها می توانند از این فناوری جدید برای تقویت روابط با مشتری بهره بگیرند و یا برای حفظ مشتری با ارائه خدمات بهتر مدیریت امور مالی اقدام کنند.

از بین مزایای بانکداری باز مزیت کلیدی بانکداری باز برای مشتری، بهبود عرضه خدمات است. در سیستم‌های مالی جهانی، بانکداری باز، بانک‌های متعارف را در موقعیت دشواری قرار داده، چراکه احتمالاً باید نقش خود را در اکوسیستم بانکی آینده جهان تغییر دهند. استارت‌آپ‌های فین‌تک جدید در بسیاری از خدماتی که بانک‌ها قبلاً به آن‌ها تکیه میکردند، به‌صورت یکپارچه، کم‌هزینه و بسادگی درفضایی رقابتی‌تر هر روز مشغول فعالیت بوده و به تعداد آنان افزوده می‌شود. هرروزه دلایلی کمرنگ تر برای مشتریان بانک ها باقی میماند که از بانک خود به غیر از حداقل نیازهای امروزی استفاده کند. این دامنه ممکن است در آینده حتی کوچکتر هم بشود.

دو دسته اصلی ارائه دهندگان شخص ثالث در open banking، ارائه دهندگان خدمات اطلاعات حساب (AISP) و ارائه دهندگان خدمات شروع پرداخت (PISP) هستند. در حالی که AISP ها مجاز به دسترسی و جمع آوری اطلاعات حساب مشتریان هستند، PISP ها می توانند پرداخت‌ها را از حساب‌های بانکی تعیین شده خود آغاز کنند.

خدمات اطلاعات حساب احتمالاً رایج ترین استفاده از پیشرفت های بانکداری باز در حال حاضر  است. AISPها توسعه برنامه‌ها و پلتفرم‌هایی را تسهیل می‌کنند که کسب‌وکارها را قادر می‌سازد تا به داده‌های مالی مشتریان خود دسترسی داشته باشند و تجربیات کاربری بهتری را ارائه دهند.

در حالی که برخی از AISP ها، PISP هم هستند، بسیاری از ارائه دهندگان در یک نوع ارائه خدمات تخصص دارند. AISPها اغلب خود را دارای اختیار «فقط خواندنی» برای حساب‌ها می‌دانند، در حالی که PISPها دسترسی «خواندنی» را ارائه می‌دهند. استارت‌آپ‌های فناوری مالی مدرن اغلب از بانکداری باز برای استفاده از داده‌های بانک‌ها برای ارائه خدمات خود استفاده می‌کنند. نرم افزارهای حسابداری، برنامه های ردیابی هزینه ها، برنامه های بودجه چند نمونه از این موارد هستند.

در اصل، TPPها صرفاً از اطلاعات حساب‌های موجود در حساب‌های بانکی فعلی شما برای ارائه اطلاعات بیشتر یا راه‌اندازی تراکنش‌ها با استفاده از بانکداری باز استفاده می‌کنند.

ریسک‌ها و معایب بانکداری باز

بانکداری باز ممکن است مزایایی در قالب دسترسی راحت به داده ها و خدمات مالی برای مصرف کنندگان و ساده کردن برخی هزینه ها برای مؤسسات مالی ارائه دهد، با این حال، به طور بالقوه خطراتی را برای حریم خصوصی مالی و امنیت مالی مصرف کنندگان و همچنین بدهی‌های ناشی از آن به موسسات مالی ممکن است ایجاد نماید. APIهای بانکداری باز بدون خطرات امنیتی برای حساب مشتری نیستند که این مهم میتواند یک تهدید شدید (و کمتر محتمل) منظور شود. نگرانی‌هایی  نیز در خصوص دستکاری داده‌ها به دلیل امنیت ضعیف، هک یا تهدیدات داخلی است که در برخی مؤسسات مالی آمریکای شمالی و اروپا مشاهده شده‌اند.

بانکداری باز احتمالاً چشم‌انداز رقابتی صنعت خدمات مالی را تغییر می‌دهد که می‌تواند با افزایش رقابت همانطور که در بالا توضیح داده شد به نفع مصرف‌کنندگان باشد. اما همچنین می‌تواند اثر معکوس داشته باشد و هزینه‌های مصرف کننده را افزایش دهد. تمرکز بازار و نیروهای قیمت گذاری وابسته می توانند برای مصرف کنندگان هزینه‌های اضافی ایجاد کنند. این عملکرد ترکیبی بازار قبلاً در سایر خدمات مبتنی بر اینترنت مانند خرید آنلاین، موتورهای جستجو و رسانه های اجتماعی دیده شده و به طور گسترده مورد انتقاد قرار گرفته است، زیرا برخی مصرف کنندگان و تنظیم کننده‌های قوانین بر این باور هستند که این عملکرد منجر به سوء استفاده از داده های مشتریان توسط غول های فناوری به نفع خودشان شده و در نهایت نگرانی های بیشتری را ایجاد کند.

ریسک-ها-و-معایب-بانکداری-باز

امنیت بانکداری باز

بانکداری باز بر اساس سیستم های امنیتی موجود ارائه شده که بسیار امن هستند. بانک‌ها باید از نرم‌افزارها و سیستم‌های امنیتی کاملاً آزمایش‌شده استفاده کنند و بانکداری باز همان سطح امنیتی را دارد که هر رابط کاربردی بانکی (مانند برنامه بانکداری تلفن همراه، بانکداری آنلاین و غیره) که تا کنون حتما بطریقی تجربه استفاده از آن را داشته‌اید. 

APIهای بانکداری باز به خوبی تثبیت شده اند و بروزرسانی میشوند. این APIها اطلاعاتی را که یک سیستم ارائه خدمات شخص ثالث می‌تواند به آن دسترسی داشته باشد تعریف و محدود می‌کند و این محدودیت به معنای امنیت بیشتر است.

در سطح جهانی موسسات مالی و پلتفرم‌های آنها برای ثبت نام در فهرست بانکداری باز ثبت و شامل مقررات تنظیمی میشوند. مقررات توسط نهادهای محلی یا بین المللی مانند FCA یا یک مرجع دارای صلاحیت ملی اروپایی اجرا می شود.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

Scroll to Top
اسکرول به بالا